الاثنين، 28 نوفمبر 2011

اوضاع البيشمركة بعد اتفاقية 1970


بارودوخىَ ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ ل دةمىَ جيَبةجيَكرنا بةياناما 11 ئادارىَ سالا 1970
فرهاد محمد احمد،، ماموستايىَ هاريكار، زانكويا دهوك

       ثشتى ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ رولةكىَ بةرز طيَراى دوان شةريَن رويداين دنافبةرا ساليَن 1961-1970 و ضةندين دةستان توماركرين وةكى (زاويتة ، عيَن زالا، هةيبةت سولتان، هندرين زوزك ....)(1)، بو حكومةتىَ دياربوو ب ظىَ ريَكىَ نةشيَت كيَشا كوردى ضارةسةربكةت، لةوا هةولدا دان وستاندنا دطةل سةركردايةتيا كوردى بكةت ، ذبو ظىَ يةكىَ شاندةكىَ بلند يىَ حيزبا بةعث ل 10 ئادارى َسالا 1970 ل ناوثةردان ئامادةبوو، بارزانى ذلايىَ خوظة رازيبوونا خو دياركر وثةيمانةك دنافبةرا وان دة هاتة موركرن، ل روذا ديفدا سةروك كومارىَ عيَراقىَ ئةحمةد حةسن بةكر ئةف ثةيمانة وةك بةيانامة بو خةلكىَ عيَراقىَ راطةهاند، لةوا دناف ذيَدةريَن ميَذووى دا دهيَتة نياسين ث ناظىَ (بةياناما يازدةى ئادارىَ)(2).
       بيَطومان ئةف بةيانامة، ل وى دةمى، دهاتة نياسين وةك مةزنترين دةسكةفتىَ ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ، وىَ (27) بةند بخوظة طرتبوون (15) ئاشكرابوون و (12) بةند نهيَنى بوون.بشيَوةيةكىَ طشتى وىَ نةخشىَ ضارةسركرنا كيَشا كوردى ل عيَراقىَ ذ لايىَ سياسى، ئابورى، جظاكى دانابوو (3).
       كيَشا ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ ذ كيشيَن هةرة طرنط بوو بةيانامىَ هةولداى ضارةسةربكةت، بارزانى ذلايىَ خوظة طةلةك داكوكى ل سةر دكر وددانا ئيَك ذ بنةماييَن هةرة سةرةكييَن دان وستاندنيَن سةركردايةتى يا شورةشىَ دطةل حكومةتىَ، لةورا ل دةمىَ بةياناما 11 ئادارىَ هاتى راطةهاندن، تيَدا ضةند خالةك دابوون رونكرن دةربارةى باودوخىَ ثيَشمةرطةى، وةكى دامةزرا ندنا ريَذةيةك ذ وان وةك هيَزا زيَرةظانيا دةظةرا حوكمىَ ئوتونومى، وخانةشينةكرنا ريَذةيةك دى، هةروةسا ريَك بو وان فةرمانبةر وقوتابي وكريَكار، ئةويَن طةهشتين ريَزيَن شورةشىَ، هاتبوو دان ظةطرنة سةر كاريَن خو(4).
         ثشتى راطةهاندنا ظىَ بةيانامىَ بارزانى داكوكى ل حكومةتىَ دكر بزيترين وةخت ظان بريارا جيَبةجيَ بكةت، لةوا حكومةتىَ ذلايىَ خوظة ضةند ثيَنطاظةك هاظيَتن بونة جهىَ دلخوشيا ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ، ل دةسثيَكىَ حكومةتىَ ل 25طولانىَ سالا 1970 بريارةك دةريَخست، تيَدا داخاز ذ وان فةرمانبةريَن لةشكةرى و مةدةنى كر ظةطرن سةر كاريَن خو ومانا وان دناف ريَزيَن شورةشىَ دا، هةر ذسالا 1961 – 1970، ب خزمةت بو وان هذمارت(5).
      هةروةسا حكومةتىَ برياردا ل 24 تيرمةهىَ سالا 1970، هيَزةكا ضةكدارى ذ ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ دروست بكةت ل ذيَر ناظىَ(زيَرةظانيَن سنورى)، بسةر وةزارةتا نافخو ظة طريَدابوو(6). ثشتى دةركةفتنا ظىَ بريارىَ حكومةتىَ (13) هيَز ل كوردستانىَ دامةزرندن، و(6500) ثيَشمةرطة بخوظة طرتبوون(7).
      بةشةكىَ دى ذ ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ، هاتنة خانةشينكرن، وضونكى وان ض داهاتى نةبوو خو ثىَ خودان بكةن، ديسا ريَذا بيَكاريىَ ل كوردستانىَ ذى طةلةك يا بةرز بوو، بارىَ وان يىَ ئابورى و دةرونى تيَكضوبوو، وببوو ئاريشةيةكا مةزن، ئةف ضةندة سةركردايةتيا ثارتى ديموكراتى كوردستان ضةندين جارا دناف روثةليَن روذناميَن خودا باس دكر وب ئةركىَ خو يىَ نشتمانى دزانى، دوتارةكىَ دا روذناما تةئاخى بةلاظةكربوو ل ذيَر ناظىَ(ثيَشمةرطيَن خانةنشين وطرفتا بيَكاريىَ يا بةربةلاف)، ل دةسثيَكىَ نظيَسةرىَ وتارىَ بشيَوةيةكىَ طشتى باسىَ كيَشا بيَكاريىَ و كارتيَكرنا وىَ ل سةر خةلكىَ كوردستانىَ دكةت ، ثاشى داخاز:" ذ حكومةتىَ كربوو دةليظيَن كارى بو ثيَشمةرطيَن خانةنشين بروخسينيت، هةر وةك بةياناما يازدةى ئادارىَ داكوكى ل سةر كرى، ذبو ثةيداكرنا ذيانةكا سةرفةراز بو ظىَ تةخا خةباتكةر يا كو ثارتا مة وطةلىَ كوردستانىَ طرنطى يىَ ثيَدةت". ثاشى نظيَسةرىَ وتارىَ بوضونيَن خو بو حكومةتىَ دابوون دياركرن ودبيَذيت:" ذبو ضارةسةركرنا كيَشا ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ وموفا وةرطرتن ذ هيَزا وان، ثيَتظى ية ل سةر حكومةتىَ رابيت بئاظاكرنا ثروذيَن ثيَشةسازى و ييَن ضاندنىَ و ييَن خزمةتطوزارى وريَك وثرا ل كوردستانىَ..."(8).
ذبةركو ظىَ كيَشىَ طرنطيةكا تايبةت ل دةف سةركردايةتيا كوردى و خودىَ بارزانى هةبوو ، حكومةتىَ بريارةك دةريَخست ل 24 كانينا ئيَكىَ سالا1971، تيَدا (10) دينار بو هةر ثيَشمةرطةكىَ هةيظانة هاتن مةزاختن، هةر وةسا دةليظة دا وان ب كاربكةظن دوان ثروذيَن حكومةت ئةنجام دةدت ل كوردستانىَ(9).
   دةركةفتنا ظىَ بريارىَ بو جهىَ دلخوشيا طةلىَ كوردستانىَ، ول دور ئةظى بابةتى روذناما تةئاخى وتارةك بةلاظةكر ل ذيَر ناظىَ          ( تيشكةك بو سةر بريارا دوماهى يىَ يا جظاتا سةركردايةتيا شورةشىَ )، تيَدا ل دةسثيَكىَ خوشحاليا خو بو ظىَ بريارىَ دياركر، ثاشى ثيَنطاظيَن حكومةتىَ دظى بوارى دا هاظيَتين دانة نياسين، وداخاز ذحكومةتىَ كر ثيَشمةرطيَن خانةنشين بسةر وةزارةتا كاوباريَن باكور ظة طريَبدةت ذبةركو جيَبةجيَكرنا ظىَ بريارىَ دىَ يا بسانةهيتربيت(10).
هةروةسا  بارزانى ذى خوشحاليا خو دةربرى بو ظىَ بريارىَ و طوت:" ئةظة ثيَنطاظةكا مةزن بوو حكومةتىَ هاظيَتى"وئاشكراكر كو ظىَ بريارىَ ذيانا هزارةها ذخةلكىَ كوردستانىَ طرنتى كر ومةرجةكىَ نى ثةيداكر ذبو ثيَشظةبرنا بارىَ ئابورى ل دةظةرىَ(11).
ذلايةكىَ ديظة كيَشا خيَزانيَن شةهيدا ئيَك ذكيَشيَن هةرة طرنط بوو ل دةف سةركردايةتيا كوردى، هةولدانيَن مةزن ل دةف حكومةتىَ دكرن ذبو ثة يداكرنا ذيانةكا خوش بو خيَزانيَن وان، هةر ذبةر ظىَ يةكىَ حكومةتىَ ل هةيظا طولانىَ سالا 1970 ياسايا خانةشينةكرنا شةهيديَن شورةشىَ دةريَخست، تيَدا موضةيةكىَ هةيظانة بو كةس وكارين شةهيدا هاتة دةست نيشانكرن(12).ذبلى ظىَ بريارىَ حكومةتىَ بريارةكا دى ل 20 كانينا دووىَ سالا 1971 دةريَخست، تيَدا ليَبورينةك دابوو خيَزانيَن شةهيدا ل دور باجا دةستيردانا ئاظاكرنىَ ذ وان (155)خانييَن هاتين ئاظاكرن ل ذيَر ناظىَ (طوندىَ شةهيدان) ل ثاريَزطةها هةوليَرىَ(13).
دئةظا ضوى دا بو مة دياردبيت، سةركردايةتيا شورةشا كوردى ثيتةيةكىَ مةزن ددا خوشكرنا ذيانا ثيَشمةرطىَ كوردستانىَ ل دةمىَ ئاشتى يىَ، بةلكو هةر ل دةسثيَكىَ ل دةمىَ بارزانى دان وستاندن دطةل حكومةتىَ دكرين ئةف كيَشة ل بةرضاف وةرطرت ودانا كيَشا سةرةكيا مللةتىَ كورد.




ذيَدةر:    


(1)  بو ثتر ثيَزانينا ل دور وان داستانيَن ثيَشمةرطةى توماركرين، بنيَرة:مسعود بارزاني، البارزاني والحركة التحررية الكردية" ثورة ايلول"، اربيل، 2002.
(2)  المصدر نفسة، ص ص 243-244، كريس كوضرا، كورد لة سةدةى نوزدةو بيست دا ، وةرطيَران: حةمة كةريم عارف ، سليمانى، 2003، ل357.
(3) د.عبدالحميدعلي سعيد البرزنجي ، دور ثورة ايلول 1961-1975 في حركة التغير الاجتماعي، دهوك ، 2007،ص 202.
(4)  ل دور دةقىَ بةيانامىَ بنيَرة :المصدر نفسة، الملحق(2)، ص ص361-367.مسعود بارزاني ، المصدر السابق ،ص 614-620.حبيب محمد كريم ، تاريخ الحزب الديمقراطي الكوردستاني –العراق (في محطات رئيسية) 1946-1993، كوردستان، 1998، ص ص 255-263.
(5) وزارة الاعلام ، تنفيذ بيان 11اذار، بغداد، 1972، ص 113.  
(6) المصدر نفسه،  ص 129.
(7) جريدة التاخي ،العدد(646)، 23كانون الثاني 1971.

(8) المصدر نفسه، العدد(576)، 28 تشرين الاول 1970.
(9) المصدر نفسه، العدد(648)، 25 كانون الثاني 1971.
(10) المصدر نفسه، العدد(648)، 25 كانون الثاني 1971.
(11) المصدر نفسه، العدد(655)، 2 شباط 1971.
(12) المصدر نفسه، العدد(437)، 15 ايار 1970.
(13)  وزارة الاعلام ، المصدر السابق، ص 125.

ليست هناك تعليقات:

إرسال تعليق